Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft op 15 oktober 2025 een Kamerbrief gepubliceerd over het onderhoud van het cao- en avv-stelsel. De brief bevat een update van vier beleidstrajecten die gericht zijn op het versterken van de organisatiegraad, het waarborgen van de onafhankelijkheid van vakbonden, het verbeteren van het avv- en dispensatiebeleid en het verhogen van de cao-dekkingsgraad. Deze trajecten worden uitgewerkt in nauwe samenwerking met sociale partners en zijn mede relevant voor het actieplan dat Nederland moet indienen bij de Europese Commissie in het kader van de Richtlijn toereikende minimumlonen.
Het ministerie van SZW informeert de Tweede Kamer over de voortgang van de verkenning naar het onderhoud van het cao- en avv-stelsel. Deze verkenning is gestart vanuit de verantwoordelijkheid van SZW voor de wettelijke kaders, waarbij sociale partners de inhoud van arbeidsvoorwaarden bepalen. Het stelsel draagt bij aan arbeidsrust, bescherming van werknemers, het voorkomen van concurrentie op arbeidsvoorwaarden en het verlagen van transactiekosten voor werkgevers.
Op basis van eerdere consultaties zijn vier beleidstrajecten geformuleerd:
- Organisatiegraad van werknemers- en werkgeversorganisaties
Een sterke sociale dialoog vereist representatieve sociale partners. De dalende organisatiegraad kan de legitimiteit van cao-partijen ondermijnen. Hoewel het ministerie geen directe rol heeft in ledenwerving, wordt het belang van breed draagvlak onderstreept. Er wordt gekeken naar aanvullende maatregelen en internationale voorbeelden (Duitsland, België, Scandinavië).
Voor werkgevers is minder bekend over de organisatiegraad. TNO en CBS worden betrokken bij verdiepend onderzoek naar lidmaatschapsontwikkelingen per subsector. Daarnaast wordt ingezet op het vergroten van kennis over het cao-stelsel via voorlichting, sociale media en onderwijs. De Stichting van de Arbeid doet voorstellen om het stelsel toegankelijker te maken, zoals begrijpelijke cao-teksten en maatwerkafspraken.
- Onafhankelijkheid van vakbonden
Onafhankelijkheid is essentieel voor evenwichtige arbeidsverhoudingen en volgt uit ILO-verdrag nr. 98. Hoewel cao’s alleen gesloten mogen worden door rechtspersoonlijke verenigingen met statutaire bevoegdheid, is onafhankelijkheid niet wettelijk verankerd. Recente jurisprudentie en signalen van het ILO-Comité van Experts leiden tot het voornemen om het onafhankelijkheidsvereiste wettelijk vast te leggen in de Wet op de Cao. De Stichting van de Arbeid werkt aan een aanbeveling, waarbij ook buitenlandse wetgeving wordt betrokken.
- Avv- en dispensatiebeleid
Het avv-instrument is cruciaal voor het cao-stelsel. In sommige sectoren leiden discussies over werkingssfeer en dispensatie tot vertragingen en avv-loze periodes. De huidige open normen in het dispensatieproces zorgen voor langdurige geschillen. Het ministerie streeft naar snellere procedures, duidelijke criteria en vereenvoudiging van administratieve processen. Evaluatiegesprekken met cao-partijen worden gevoerd bij oponthoud.
De Stichting van de Arbeid pleit voor vereenvoudiging van avv- en dispensatieprocedures. Onderzoek toont aan dat vertragingen vaak ontstaan door onderbrekingen bij cao-partijen en complexe dispensatieverzoeken. Het ministerie onderzoekt de mogelijkheid tot verduidelijking van dispensatiecriteria en vereenvoudiging van de route, zonder afbreuk te doen aan het doel van avv.
Daarnaast wordt het idee van een nationale werkingssfeercommissie onderzocht. Cao-partijen kunnen ook via maatwerk bepalingen opnemen, zoals minimum-cao’s, hardheidsclausules, sub-sectorale bepalingen en decentralisatiebepalingen. De oproep van de Stichting om meer ruimte voor maatwerk en duidelijke afbakening van cao’s wordt ondersteund.
- Cao-dekkingsgraad
De cao-dekkingsgraad is gedaald tot 72,5% (2024), hoewel het absolute aantal werknemers onder een cao stabiel blijft. Dit wijst op een toename van werkenden in sectoren zonder cao. Het CBS is gevraagd haar onderzoek te herhalen en de ‘witte cao-vlek’ nader te analyseren. De Stichting van de Arbeid vraagt om verdiepend onderzoek naar oorzaken van daling, hoewel CBS aangeeft dat kwalitatief onderzoek buiten haar mogelijkheden valt.
Op EU-niveau wordt gewerkt aan herziening van aanbestedingsregels. SZW en EZ verkennen de mogelijkheid om sociale criteria, zoals arbeidsvoorwaarden uit avv’de cao’s, op te nemen als gunningscriteria. Dit sluit aan bij de oproep van de Stichting van de Arbeid.
Vervolg
De aangekondigde maatregelen worden verder uitgewerkt in overleg met sociale partners en andere stakeholders. De Kamer wordt in 2026 opnieuw geïnformeerd over de voortgang.
